De Grote Toegankelijkheidstest

Op donderdag 10 augustus stond er een groot artikel in TROUW over De Grote Toegankelijkheidstest, hieronder vindt u de tekst:

Volgens de nieuwe bouwnorm moeten gebouwen in hun ontwerp worden ontdaan van hindernissen. Twee architecten – de een in rolstoel, de ander met geleidehond – kijken of dat bij Booking.com gelukt is.

Op zoek naar de obstakels in het tocgankelijke kantoorgebouw

tekst: Henny de Lange

Een draaideur, dat is oppassen geblazen, weet Séverine Kas. Ze wacht tot een van de grote glazen draaideuren van het hoofdkantoor van online reisplatform Booking.com in Amsterdam helemaal vrij is. Net voordat ze erin wil stappen, zwaait er een gewone toegangsdeur open. Wel zo gemakkelijk, niet alleen voor haar en haar geleidehond, maar ook voor Ed. Bijman die haar vergezelt en in zijn rolstoel via de hellingbaan bij de ingang is gearriveerd.

Het bezoek aan het gloednieuwe Booking.com-gebouw op de kop van het
Oosterdokseiland, naast het centraal station, vindt plaats op verzoek van Trouw. We willen de toegankelijkheid voor mensen met een beperking testen van dit complex, met werkplekken voor meer dan 6500 werknemers. Op dit punt scoort Nederland slecht, zegt Bijman. “Ons land bevindt zich in de Europese achterhoede. In België zijn ze ook al veel verder.”

Veelzeggend alleen al is dat Nederland als een van de allerlaatste landen pas in 2016 het VN-verdrag Handicap uit 2006 heeft geratificeerd. In het Bouwbesluit zijn wel regels opgenomen, zoals een drempelhoogte van 2 cm, een draaicirkel van 1,5 meter voor rolstoelers en rolstoelvriendelijke toiletten. Maar uit eigen ervaring als architect weet Bijman dat toegankelijkheid amper een rol speelt in het ontwerpproces. “Markeren van bijvoorbeeld traptreden voor slechtzienden moet volgens het Bouwbesluit, maar architecten doen het vaak niet. En de gemeenten zien daar ook niet echt op toe.”

Dat gaat veranderen, want er komt een NEN-norm voor toegankelijkheid van gebouwen. NEN 9120 om precies te zijn. Bijman kan zich voorstellen dat mensen hier niet direct op aanslaan. Een NEN-norm, dat klinkt behoorlijk saai. Maar voor 15 procent van de Nederlanders maakt deze nieuwe norm een wereld van verschil. Ze worden nu vaak letterlijk buitengesloten doordat gebouwen niet toegankelijk zijn voor hen. Ruim twee miljoen Nederlanders hebben een beperking en dan gaat het niet alleen

De Grote Toegankelijkheidstest om mensen die in een rolstoel of scootmobiel zitten, maar ook om mensen met een visuele of auditieve beperking, met obesitas, een licht verstandelijke beperking of overgevoeligheid voor geluiden of (fel) licht. Ook zelf had hij daar geen oog voor, erkent Ed. Bijman (1962). Tot hij in 2010 in een rolstoel terechtkwam, nadat hij bij een ongeval een complete dwarslaesie opliep. Dat gebeurde tijdens het bedrijfsuitje van het architectenbureau Heren 5, waarvan hij mede-oprichter is. Zijn baan bleek na het ongeluk te zwaar.

Tegenwoordig werkt Bijman als architect gespecialiseerd in het ontwerpen voor mensen met een beperking en adviseur toegankelijkheid. Hij ziet onder meer samen met anderen toe op de toegankelijkheid bij de verbouwing van het Binnenhof. Voor de BNA, de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus, zit hij in de commissie die in opdracht van het ministerie van binnenlandse zaken de nieuwe NEN-norm heeft opgesteld.

Zwarte labrador
Ook Séverine Kas (1976) moest haar baan als architect opgeven. Ze heeft het Ushersyndroom waardoor haar zicht en gehoor steeds minder worden. Ze werkt nu als adviseur bij stichting Accessibility, advies- en expertiseorganisatie op het gebied van toegankelijkheid. Sinds vier jaar is de zwarte labrador retriever Gibson haar begeleider. Slecht toegankelijke gebouwen zijn er dus legio, maar zijn er in Nederland ook gebouwen die een voorbeeld zouden kunnen zijn met het oog op de nieuwe NEN-norm? Dat was echt zoeken, zegt Kas. “Volledig integraal toegankelijke gebouwen zijn er niet, ook ziekenhuizen niet.” Samen met Bijman ontdekte ze toch een ‘voorloper’ op dit gebied: in het ontwerp van het nieuwe hoofdkantoor van Booking.com, dat voorheen verspreid was over tien vestigingen in Amsterdam, is toegankelijkheid van meet af aan een punt van aandacht geweest.

Marnix Mali, directeur real estate en workspace services van Booking.com, beaamt dat. “We hebben bewust gekozen voor
UNStudio van Ben van Berkel als architect, omdat hij het welzijn van de gebruikers van het gebouw centraal stelt. Dat is ook bij ons nóg belangrijker geworden na corona. Veel mensen zijn eraan gewend geraakt om vanuit huis te werken. Dat kan nog steeds, maar wij zien onze mensen graag een aantal dagen per week op kantoor en willen dat ze hier net zo prettig kunnen werken als thuis. We zijn ook een heel divers bedrijf. Handicaps mogen we niet registreren, dus aantallen kan ik niet noemen, maar er werken mensen met een visuele beperking bij ons, mensen met neuro sensitiviteit en ook iemand in een rolstoel.”

Wat Kas en Bijman aanspreekt is dat Booking.com open staat voor verbeteringen. Voordat het gebouw in gebruik werd genomen, is een groep van zo’n honderd medewerkers er virtueel doorheen gelopen om te kijken of er belemmeringen waren voor mensen met een beperking, vertelt Mali.

“Toen we de sleutel kregen in november, zijn we er ook echt gaan kijken en toen bleek al snel dat de drempels voor de dakterrassen te hoog waren voor rolstoelen. Daar zijn drempelplaten gekomen.” In het gebouw staan heel veel planten die de hele dag worden belicht door groeilampen. Mali: “Die geven intens fel licht, vergelijkbaar met discolampen, wat te veel prikkels geeft voor mensen die er gevoelig voor zijn. Die lampen gaan nu overdag uit.” Ook zijn er extra markeringen aangebracht in de vorm van zwarte stickers op de trappen, en dat zijn er veel. Booking.com wil het traplopen stimuleren; roltrappen en liften zijn verdekt opgesteld.

Bijman en Kas besluiten dat ze vooral willen onderzoeken hoe mensen hun weg vinden in het gebouw van 63.500 vierkante meter, dat behalve aan verschillende soorten werkplekken ruimte biedt aan rust- en stiltekamers, pingpongtafels en een klimmuur, drie restaurants – eten en drinken inclusief lunches zijn gratis – en dakterrassen. Zijn de looproutes logisch? Zijn er obstakels? Is de bewegwijzering, een ontwerp van Mijksenaar, duidelijk zichtbaar, ook voor mensen met een visuele beperking?

Leuning
Het bord met informatie over de indeling van het gebouw kan Kas lezen. “Maar het contrast kan beter.” Terwijl Bijman even moet zoeken naar de lift die hem vanuit de entree naar het centrale plein op de eerste verdieping moet brengen, loopt Kas naar de brede houten trap. “Gibson, zoek de leuning.” Die is prima, constateert ze. Je kunt hem goed vast pakken en hij begint 30 cm voor de trap, zoals het hoort.

Lees hier het artikel